Datuk Rahim Abu Bakar: Wira Politik yang Tercedera

Datuk Abdul Rahim Abu Bakar.

Menteri Besar Pahang, Datuk Abdul Rahim Bakar (19 Julai 1978 hingga 7 November 1981) adalah antara wira politik tanah air yang “tercedera’ dalam perjuangan untuk membuat perubahan secara radikal. Beliau terpaksa meletakkan jawatan lebih awal sebelum cukup tempoh kerana melanggar tradisi dan berkrisis dengan istana.

Mungkin tindakannya untuk membetulkan pentadbiran negeri Pahang terutama sekali mengenai sistem pembalakan terlalu drastik dan tidak kena pada masanya kerana ketika itu Dr. Mahathir pun baru sahaja menjadi Perdana Menteri yang memerlukan sokongan semua pihak termasuk istana untuk kestabilan politik bagi pengukuhan kedudukannya.

Rahim telah berundur daripada jawatannya enam bulan sebelum pilihan raya umum 1982 dan jawatannya itu dipangku oleh Datuk Abdul Rashid Abdul Rahman sehinggalah Datuk Seri Najib Tun Abdul Razak mengambil alih secara rasmi jawatan Menteri Besar Pahang menerusi pilihan raya umum 1982.

Dalam bukunya Krisis Sultan-MB: Apa Sebenarnya Terjadi, Chamil Wariya mencatatkan, sekalipun sebagai Menteri Besar, Rahim hadir pada upacara keputeraan Sultan Pahang pada 1980 tetapi beliau tidak dibenarkan berucap dan pada hari keputeraan 1981, beliau langsung tidak dijemput ke upacara itu.

Tindakannya yang paling ketara ialah memperkenalkan sistem tender terbuka bagi syarikat-syarikat mendapatkan kawasan pembalakan di Pahang dengan memberikannya kepada syarikat yang menawarkan harga paling tinggi.

Ini mencetuskan kontroversi antaranya dengan beberapa orang pemimpin politik negeri dan pihak lain yang berkepentingan. Jalan keluar baginya untuk meredakan ketegangan politik di Pahang ialah meninggalkan negeri itu dan pemergiannya mencatatkan sejarah sebagai seorang pemimpin revolusiner yang “tercedera” dalam perjuangannya, sebagai seorang Menteri Besar yang kontroversi tetapi berkredibiliti.

Bagaimanapun, dalam masa yang singkat beliau telah meninggalkan jasa yang besar terutama sekali dari segi membangunkan bandar-bandar kecil untuk penempatan peniaga-peniaga Melayu sekalipun tidak terlaksana sepenuhnya tetapi menampakkan visinya yang jelas. 

Beliau berpandangan orang Melayu tidak mampu bersaing dengan peniaga bukan Melayu yang telah lama bertapak di sesuatu kawasan kecuali dibangunkan bandar baharu berserta pembangunan kawasan perumahan bagi mereka yang sanggup berpindah.

Dalam kebanyakan tindakannya yang radikal, beliau lebih dahulu merujuk kepada Perdana merujuk kepada Perdana Menteri, Hussein Onn yang merestui dan menjadikan beliau berani dan bertegas.

Pemikiran dan tindakannya untuk transformasi sosial dan politik di Pahang amat jelas dalam suatu interviu dengan Rosnah Majid hampir 30 tahun lalu yang tidak dapat disiarkan kerana tidak sesuai dengan suasana politik pada masa itu.

Saya menemui skrip interviu itu di dalam sebuah fail simpanan saya yang tercatat cadangan siarannya pada Utusan Melayu dan Utusan Malaysia keluaran 27 dan 28 April 1981 tetapi keputusan dibuat oleh pucuk pimpinan parti “tidak perlu disiarkan.” Nota mengenainya tertulis di atas skrip berita itu bertarikh 13 Julai 1981.

Dalam pendahuluan rencana wawancara itu, Rosnah menulis pegangan hidup Rahim ialah “Jika takut dipukul ombak, jangan berumah di tepi pantai.”

“Bagi anak nelayan Beserah ini, ombak adalah hidupnya. Lantaran itulah beliau menerima tanggungjawab sebagai Menteri Besar Pahang kira-kira tiga tahun lalu, meskipun gelombang terpaksa diharunginya.”

Kata Rosnah yang kemudiannya juga menyertai politik di Kedah dan pernah menjadi Ahli Dewan Undangan Negeri Tanjong Dawai, “Pelantikan Haji Abdul Rahim Bakar mengetuai pentadbiran negeri yang kaya dengan balak itu telah merancakkan lagi politik Pahang malah ributnya menjalar hingga ke peringkat pusat.”

Salah satu gelombang besar yang timbul di sepanjang hampir tiga tahun beliau memerintah ialah percubaan mengadakan undi tidak percaya kepadanya hingga Hussein Onn terpaksa campur tangan secara langsung dan mengambil tanggungjawab menjadi Ketua Perhubungan UMNO Pahang.

Ditanya oleh Rosnah mengapa beliau menjadi seorang Menteri Besar yang paling banyak diperkatakan dan paling kontroversi, Rahim menjawab: “Saya adalah menteri besar dan wakil rakyat yang termuda di Pahang. Faktor umur ini telah mengakibatkan pelbagai persoalan lain termasuk kurang keyakinan, pemimpin yang mempunyai corak pemikiran baru yang tidak mengikuti cara pemikiran lama dan pelbagai lagi.”

Sebab kedua yang menimbulkan kontroversi ialah barangkali kerana beliau datang bukan daripada keluarga bangsawan dan kenamaan, sebaliknya daripada keluarga miskin, nelayan Berserah.

Hal ini berbeza berbanding tiga Menteri Besar terdahulu. Jadi kehadirannya menduduki tempat terpenting di Pahang itu telah menyalahi kebiasaan sebelum ini.

Satu lagi perbezaan beliau dengan menteri-menteri besar Pahang sebelum ini ialah semua mereka mendapat gelaran “Datuk” sebelum mereka menjadi menteri besar.

Menerusi pemberian gelaran itu, saty hakikat yang nyata ialah segala kerja seseorang itu telah dicatatkan dan diakui tetapi berlainan dengan beliau yang kini hanya mempunyak gelaran “Haji”.

Selain itu, Rahim merupakan Menteri Besar Pahang yang pertama mempunyai kelulusan universiti – Sarjana Muda Ekonomi (Kepujian) Universiti Malaya, berbanding dengan menteri-menteri besar sebelum nya.

Katanya, “Saya tidak berkata bahawa mereka yang berkelulusan universiti lebih baik daripada mereka yang tidak berkelulusan tetapi saya hanya menyatakan perbezaan antara saya dengan menteri besar terdahulu.”

Oleh kerana Rahim sebelumnya memegang jawatan kerajaan dan tidak dapat aktif secara terang-terangan dalam politik maka beliau telah dianggap tidak menghayati aspirasi UMNO kerana tidak datang dari akar umbi.

Kepada pemerhati politik di luar Pahang, satu perubahan yang dilakukan oleh Rahim ialah mematikan “Politik Balak” di negeri itu. “Apakah ini merupakan punca utama mencetuskan kontroversi?” tanya Rosnah.

Rahim menjawab, “Saya tidak menganggap soal balak menjadi punca utama. Bagaimanapun, cara saya menguruskan perusahaan pembalakan di Pahang sekarang ternyata menimbulkan sedikit tidak senang dalam kalangan beberapa pihak.”

Menurutnya, sejak beliau menjadi menteri besar yang juga ketua eksekutif, beliau telah mengadakan tender secara terbuka dalam menjual kawasan pembalakan kepada syarikat-syarikat pembalakan.

Caranya ialah mana-mana syarikat yang menawarkan harga paling tinggi, syarikat itulah yang memperoleh kawasan balak. Beliau tidak lagi memberikan kawasan balak dengan harga yang murah kepada mana-mana juga pihak.

“Antara 50 hingga 60 peratus daripada hasil Pahang datangnya dari balak. Jadi jika soal balak tidak diuruskan dengan baik sedangkan ia adalah harta rakyat yang diamanahkan oleh Tuhan, maka negeri Pahang akan kekurangan modal untuk pembangunan,” katanya.

Bagi tuduhan bahawa cara ini akan mematikan usahawan bumiputera, Rahim menjawab, “Kalau saya memberi kawasan balak dengan kadar yang rendah, ini tidak bermakna saya melahirkan usahawan bumiputera kerana kawasan itu akan terserah juga kepada bukan bumiputera.”

Sekalipun Rahin dilantik oleh pucuk pimpinan tertinggi UMNO untuk mengetuai Pahang dan bukannya dari bawah, tetapi prinsipnya ialah pergi kepada rakyat bawahan kerana katanya, “Apabila saya melihat pemimpin, saya melihat rakyat di belakang beliau. Jadi apabila saya bekerja untuk kepentingan rakyat, saya percaya itulah juga yang dikehendaki oleh semua pemimpin UMNO.”

Beliau mengakui bahawa beliau bukanlah ahli politik seperti yang diharapkan oleh sesetengah pihak tetapi, “Saya percaya bahawa cara saya adalah cara yang sepatutnya dilakukan oleh seorang ahli politik.”

Bagi Rahim, politik adalah satu aktiviti ntuk mendapatkan kuasa bagi membela nasib kaumnya.

Daripada pengalamannya, Rahim berpendapat perubahan yang paling sukar dilakukan oleh manusia adalah untuk mengubah fikiran manusia sendiri. Katanya, membangunkan rakyat di Pahang dari segi nilai dan sistem adalah lebih rumit daripada membangunkan muka bumi.

Rahim telah mengambil langkah drastik bagi mengubah cara hidup di kampung kepada cara hidup di bandar yang lebih dinamik, kompetitif dan maju. Meletakkan masyarakat Melayu di bandar dan menjadikan mereka orang bandar, inilah yang menimbulkan beberapa masalah yang mesti diselesaikan oleh pihak pentadbir.

Menyedari hakikat ini, Rahim meletakkan satu matlamat yang realistik iaitu hanya sebahagian tertentu sahaja daripada seluruh masyarakat sanggup menerima perubahan dalam jangka masa tertentu.

Bagi Rahim kumpulan yang dinamik ialah kumpulan yang sanggup berpindah dari kampung ke bandar. Sementara mereka yang akan ketinggalan ialah mereka yang tidak sanggup menempuh hidup baru iaitu mereka yang mahu menetap di kampung.

Untuk itu kerajaan perlu membina bandar baharu yang memenuhi syarat perancangan baik dari segi letak bangunan dan jalan hinggalah penduduknya mencerminkan kehendak Dasar Ekonomi Baru.

Beliau tidak yakin orang Melayu dapat bersaing di bandar lama di mana bukan Melayu telah lama bertapak kerana kehadiran mereka yang terkemudian akan membuat mereka terumbang-ambing.

Keadaan ini wujud kerana tempat yang strategik dan mengandungi kuasa beli yang teramai telah diduduki oleh pihak lain dan jika ada pun tempat berniaga diberikan kepada mereka, tempat itu lebih merupakan lebihan dari tempat yang telah diduduki.

Di sinilah letaknya kepentingan bandar-bandar baharu dalam melahirkan masyarakat peniaga yang boleh bergerak lebih jauh dan luas lagi.

Rosnah membuat kesimpulan daripada wawancara itu bahawa dengan menggunakan kekuatan mental dan fizikal, manusia telah berjaya membuat pelbagai perubahan di dunia ini; hutan rimba ditukar menjadi bandar, laut ditimbus menjadi darat dan darat dikorek menjadi terusan.

Tetapi di sebalik perubahan itu terselit satu hakikat bahawa perubahan yang paling sukar dilakukan oleh manusia ialah mengubah fikiran manusia sendiri.

Dalam hal ini beliau meletakkan harapan yang sangat besar kepada pegawai-pegawai kerajaan kerana sebagai bekas pegawai kerajaan beliau lebih tahu tentang sikap sesetengah pegawai kerajaan. 

“Masalah saya dengan pegawai-pegawai kerajaan ialah saya mahu mereka bekerja kuat. Mana yang rajin, mereka suka bekerja, tetapi yang agak curi tulang, mereka inilah yang tidak sukakan saya,” katanya.

Saya telah menyimpan hampir 30 tahun wawancara Rosnah dengan Rahim yang tidak dapat disiarkan semasa saya menjadi Pengarang Utusan Malaysia dan Tan Sri Mazlan Nordin sebagai Ketua Pengarang Kumpulan Utusan.

Kembalinya Abdul Rahim ke rahmatullah telah memberikan nilai yang sangat tinggi kepada wawancara ini untuk disiarkan sekarang bagi dibaca, dihayati, dan dikongsi bersama sebagai panduan kepada penerusan perjuangan berani oleh generasi baharu untuk menghapuskan gejala penyalahgunaan kuasa demi kepentingan rakyat terbanyak.

Rahim telah melakukan sedapat mungkin untuk berbakti kepada rakyat sehingga tidak membenarkan rakan-rakan bekerja di bawahnya kerana katanya, “Sudah menjadi tabiat saya, dalam bekerja saya tidak mengenal kawan. Ini berbeza semasa saya bersukan.”

Di akhir wawancara dengan Rosnah itu Rahim berkata, “Kadang-kadang saya terfikir yang saya menuntut terlalu banyak daripada pegawai-pegawai supaya mereka bekerja kuat, tetapi sebenarnya bukan saya yang meminta terlalu banyak, tetapi rakyat yang meminta para pegawai bekerja kuat.

“Kerana tuntutan begini, kadang-kadang saya hilang kawan. Saya berasa sedih, tetapi saya sedar saya tidak boleh melayan selamanya melayan perasaan kecewa begitu. Sebagai menteri besar, saya perlu memenuhi tanggungjawab yang diletakkan di bahu saya,” tegasnya.

Sumber: Zainuddin Maidin, Hari Itu Sudah Berlalu, 2011.

Ulasan:

Saya tidak mengenal nama Datuk Abu Bakar Rahim – Seorang Menteri Besar Pahang yang sehinggalah saya membaca buku (Allahyarham) Zainuddin Maidin ini. Menteri besar ini penuh kontroversi apabila menjalankan tugasnya dengan penuh amanah yakni melanggar nilai-nilai norma politik masyarakat Melayu. Apabila disebut dengan politik Melayu, sudah tentu ianya tidak dapat lari daripada kronisme atau nepotisme yang mementingkan suku-sakat atau kepentingan pemimpin-pemimpin parti politik. Sememangnya orang yang jujur melaksanakan amanah tugas mereka, kebiasaannya akan memegang jawatan mereka sekejap sahaja di dunia ini. Begitu juga dengan Datuk Abu Bakar Rahim yang hanya berkesempatan memegang jawatan Menteri Besar Pahang selama 3 tahun sahaja. Idea beliau untuk melaksanakan proses pembandaran masyarakat Melayu ketika itu dengan menggunakan kuasa politik yang ada sudah tentu tiada tolok bandingnya untuk dilaksanakan ketika itu apatah lagi pada akhir tahun 1970-an tempoh ini boleh dianggap negara baru sahaja mencapai kemerdekaan di samping untuk mencapai matlamat Dasar Ekonomi Baru. Sudah tentu pemimpin yang tegas sebegini sukar dicari ganti di kalangan pemimpin politik Melayu pada hari ini kerana masing-masing ingin menjaga kepentingan kroni ataupun parti yang mendokong mereka menjadi pemimpin.